Przewlekłe zapalenie trzustki – groźne oblicze bólu brzucha

Ból brzucha to jedna z powszechnie występujących i częstych dolegliwości. Każdy z nas przynajmniej kilkakrotnie zgłaszał bowiem dyskomfort w jamie brzusznej połączony z pobolewaniem, zgagą, odbijaniem, nudnościami czy wzdęciami. Okresowo pojawiający się ból brzucha z reguły bagatelizujemy – zrzucamy go na karb niestrawności, przejedzenia czy stresu. W pewnych sytuacjach warto jednak bliżej przyjrzeć się swoim dolegliwościom – zwłaszcza, jeśli stają się coraz bardziej dokuczliwe. Pod pozornie niegroźnym bólem może bowiem kryć się niebezpieczne schorzenie – przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) o ogólnoustrojowych, poważnych konsekwencjach.
PZT to stan, w którym prawidłowa struktura tkankowa trzustki ulega stopniowemu niszczeniu – zanikają komórki odpowiedzialne za wydzielanie enzymów trawiennych (zwłaszcza biorących udział w przyswajaniu tłuszczów) i hormonów zawiadujących gospodarką węglowodanową, tj. insuliny i glukagonu. Spada więc ilość prawidłowych komórek trzustkowych, a na ich miejscu pojawiają się włókna tkanki łącznej. Opisane zmiany stopniowo doprowadzają do niewydolności trzustki, która staje się przyczyną groźnych następstw.
Jakie zaburzenia wewnątrzustrojowe leżą u podłoża PZT? Schorzenie to dotyka przede wszystkim osób nadużywających alkoholu, a także palaczy tytoniu (wysoce szkodliwe połączenie to alkoholizm i nikotynizm). Przewlekłe zapalenie trzustki może rozwinąć się również wskutek nadużywania leków (np. fenacetyny – środka przeciwbólowego), hiperkalcemii, zaburzeń lipidowych, w przebiegu schorzeń uwarunkowanych dziedzicznie (np. mukowiscydozy), jako konsekwencja nawracającego, ostrego zapalenia trzustki czy w wyniku niedrożności dróg żółciowych.
Jakie objawy powinny niepokoić i sugerować konieczność wizyty u specjalisty, który przeprowadzi panel badań diagnostycznych w kierunku PZT i innych schorzeń o podobnym obrazie klinicznym? Jak wspomniano na samym początku artykułu, warto zwrócić uwagę i potraktować poważnie epizody nawracającego bólu brzucha – zwłaszcza te zlokalizowane prawostronnie, pod łukiem żebrowym, pojawiające się po spożyciu posiłku lub alkoholu i utrzymujące się z reguły od kilku godzin do kilku dni (choć ból może również utrzymywać się stale na podobnym poziomie, a okresowo zaostrzać się). Co ciekawe, w późnym stadium PZT ból może ustąpić – związane jest to z wystąpieniem całkowitej niewydolności trzustki w zakresie wytwarzania i wydzielania enzymów trawiennych.
Nieprzyjemne dolegliwości – ból, uczucie pełności, wzdęcia, nudności, odbijania, etc. – występujące szczególnie po posiłkach, mogą skłaniać chorego do rezygnacji z przyjmowania właściwych ilości pokarmów. Dodatkowo, jeśli u przyczyn PZT leży alkohol, osoba dotknięta schorzeniem doświadczać będzie zmniejszonego apetytu. Powyższe zjawiska odpowiadają za kolejny objaw PZT – spadek masy ciała, niedożywienie, a niekiedy nawet wyniszczenie. Stan ten dodatkowo wzmagany jest przez zaburzenia wchłaniania tłuszczu (niedobór/brak enzymów odpowiadających za jego trawienie) i witamin w tłuszczu rozpuszczalnych (witaminy: A, D, E i K).
Jak już wcześniej wspomniano, trzustka to narząd niezwykle ważny, jeśli chodzi o gospodarkę węglowodanową – wydziela bowiem insulinę (odpowiedzialną za przechodzenie glukozy z krwi do komórek) i glukagon (uwalniający glukozę do krwi w sytuacji zapotrzebowania). Dlatego też, w przebiegu PZT może pojawić się cukrzyca lub nietolerancja glukozy. Zaburzenia te są szczególnie niepokojące, jeśli ujawniają się u osoby powyżej 50 roku życia i przebiegają bez towarzyszącej otyłości. Niestety, cechą cukrzycy będącej skutkiem PZT jest skłonność do hipoglikemii i rozchwiania gospodarki węglowodanowej pomimo leczenia.
Na co natomiast uwagę zwróci lekarz, który badać będzie chorego? Specjalista może zaobserwować wyczuwalny guz w prawym podżebrzu, a także żółtaczkę – stan, w którym skóra, błony śluzowe i białkówki oczu ulegają zażółceniu. Lekarz zleci również panel badań laboratoryjnych, obrazowych i inne niezbędne procedury.
Decyzje terapeutyczne podejmuje oczywiście specjalista. Z reguły leczenie opiera się jednak na całkowitym zakazie spożywania alkoholu, zaprzestaniu palenia, stosowaniu właściwej diety (bogatokalorycznej i bogatobiałkowej), przyjmowaniu preparatów enzymów trzustkowych, suplementacji witamin i zwalczaniu bólu przy pomocy środków farmakologicznych.